43 propozycje ciekawych książek na święta.
Zestawienie książek popularnonaukowych, o technologii, inteligencji (tej sztucznej i prawdziwej), start-upach, mózgu oraz trochę science fiction.
1.
Krótka historia inteligencji. Ewolucja, sztuczna inteligencja i pięć przełomów, które ukształtowały nasz mózg
Autor: Max Bennett
Wydawnictwo: Zyska i S-ka (2025)
O czym jest: O tej książce usłyszałem już dwa lata temu, kiedy była czytana i dyskutowana wewnątrz Google DeepMind. W Polsce ukazała się niedawno i, o dziwo, przeszła zupełnie bez echa. Max Bennett zabiera nas w podróż przez miliardy lat ewolucji, wyróżniając pięć kluczowych „przełomów” w budowie mózgu, które doprowadziły do powstania ludzkiej inteligencji. Warto przeczytać by zapoznać się z różnicami między mózgiem a AI.
2.
Człowiek na rozdrożu. Sztuczna inteligencja - 25 punktów widzenia
Redaktor: John Brockman
Wydawnictwo: Helion (2020)
O czym jest: Kilkadziesiąt lat po ostrzeżeniach twórcy cybernetyki, Norberta Wienera, 25 wyjątkowych umysłów (m.in. David Deutsch, Judea Pearl, Daniel Dennett) wraca do pytania: czy AI to nasze zbawienie, czy zguba? To fascynujące zderzenie perspektyw – od przerażonych wizją egzystencjalnego zagrożenia, po technologicznych optymistów. Książka powstała tuż przed wybuchem rewolucji ChatGPT, dzięki czemu oferuje szersze spojrzenie na temat sztucznej inteligencji, wolne od obecnego medialnego szumu skupionego wyłącznie na modelach językowych.
3.
Piękno neurobiologii
Autor: Jerzy Vetulani
Wydawnictwo: Homini (2011)
O czym jest: Zbiór felietonów i esejów wybitnego polskiego neurobiologa. Autor w przystępny sposób łączy naukę z humorem i kulturą.
Cytat z książki: ,,Mózg delfina okazuje się bardziej pofałdowany od mózgu człowieka. Zatem dlaczego to my hodujemy delfiny, a nie delfiny nas? Po pierwsze dlatego, że delfiny nie mają technologii. W wodzie nie da się rozniecić ognia, który jest jej podstawą. Po drugie, przechodząc do środowiska wodnego straciły chwytne kończyny (możliwość wytwarzania złożonych narzędzi). Niemniej jednak wydaje się niewątpliwe, że delfiny wykształciły mowę, podobnie jak ludzie, tj. mowę, która ma swoją gramatykę, składnię. Mowę, którą się celowo posługują, by porozumiewać się między sobą. Wskazuje na to analiza dźwięków wydawanych przez delfiny, wykazująca powtarzające się, uporządkowane sekwencje. Mamy zapis dźwiękowy, ale nie znamy języka (analogicznie do pisma linearnego A, którego wciąż nie potrafimy odczytać). Delfiny posiadają świadomość typu ludzkiego, potrafią się rozpoznawać, są empatyczne, uprawiają seks rekreacyjny. Nie wiemy, czy aby delfiny nie mają też fantastycznego świata umysłowego? Może mają jakieś wierzenia? Wprawdzie nie mają książek, lecz przecież ludzkość bardzo długo także doskonale bez nich się obywała, korzystając tylko z dobrej pamięci opowiadaczy. Mózg delfina wciąż się rozwija, czyli muszą być one umysłowo czynne, jako że mózg nie mógłby się rozwinąć, gdyby nie pracował. Gdyby udało nam się wejść w świat delfina, to na podstawie tych samych paradygmatów może moglibyśmy się porozumiewać z ewentualnymi cywilizacjami pozaziemskimi. Sądzę, że język delfina jest dla nas równie trudny, jak byłby język hipotetycznego E.T., przybysza z innej planety. My z delfinem żyjemy na tej samej planecie, a jednak w innych światach”. Brzmi znajomo.
4.
Geniusz ptaków
Autor: Jennifer Ackerman
Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego (2017)
O czym jest: Moja ulubiona książka popularnonaukowa. Autorka obala mit o „ptasim móżdżku”, przedstawiając najnowsze odkrycia naukowe. Okazuje się, że ptaki wykazują ogromną inteligencję społeczną, potrafią korzystać z narzędzi, manipulować, a nawet posiadają złożone rytuały związane ze śmiercią pobratymców. To studium inteligencji, która wyewoluowała inną ścieżką niż nasza.
5.
Innowatorzy. O tym, jak grupa hakerów, geniuszy i geeków wywołała cyfrową rewolucję
Autor: Walter Isaacson
Wydawnictwo: Insignis (2023)
O czym jest: Monumentalna historia cyfrowej rewolucji. Isaacson opisuje losy pionierów: od Ady Lovelace i Alana Turinga, przez twórców tranzystorów, aż po założycieli Microsoftu, Apple i Google. Książka pokazuje, że innowacje to zazwyczaj gra zespołowa, a nie dzieło samotnych geniuszy.
6.
Moje światy sztuczne i realne. Jak narodziła się AI najnowszej generacji
Autor: Fei-Fei Li
Wydawnictwo: Prześwity (2024)
O czym jest: Osobista i naukowa autobiografia „matki chrzestnej AI” (twórczyni ImageNet). Fei-Fei Li opowiada o swojej drodze imigrantki oraz o przełomie w uczeniu maszynowym, który pozwolił komputerom „widzieć”. Książka wyróżnia się humanistycznym podejściem do technologii, unikając taniej sensacji. Warto słuchać i czytać co ma do powiedzenia Fei-Fei Li.
7.
Quo vAIdis
Autor: Andrzej Dragan
Wydawnictwo: Otwarte (2025)
O czym jest: Najlepiej ujął to pisarz Jacek Dukaj: Dragan bada AI jak nieznane zwierzę, dziwny fenomen przyrody. Ogląda z różnych stron. Testuje. Dźga i przekłuwa. Ucząc siebie – i czytelnika – tej rzeczywistości z ciekawością ADHD-owego dzieciaka, właściwą naukowcom-odkrywcom.
Bardzo przyjemna i ciekawa lektura.
8.
Bóg techy. Jak wielkie firmy technologiczne przejmują władzę nad Polską i światem
Autor: Sylwia Czubkowska
Wydawnictwo: Znak Literanova (2025)
O czym jest: Reportaż śledczy o tym, jak giganci (Google, Meta, Amazon) wpływają na naszą politykę, edukację i codzienne życie, często pozostając poza jakąkolwiek kontrolą państwa. Moim zdaniem najlepsza polska książka tego roku.
9.
Sztuczna inteligencja w przedsiębiorstwach i gospodarce
Redakcja: Tymoteusz Doligalski, Daniel Kaszyński
Wydawnictwo: SGH (2025)
O czym jest: Akademickie, ale praktyczne spojrzenie na wdrożenia AI. Monografia analizuje wpływ sztucznej inteligencji na modele biznesowe, innowacje i transformację cyfrową w różnych sektorach gospodarki. Solidna dawka wiedzy o rynkowych realiach AI.
10.
The5. Pierwsze 5 lat prowadzenia firmy
Autor: Tomasz Karwatka
O czym jest: Skondensowana wiedza o budowaniu biznesu od podstaw. Praktyczne lekcje o skalowaniu, kulturze organizacyjnej i wyzwaniach startupów, przydatne dla założycieli spółek technologicznych i AI.
11.
Jak powstała bomba atomowa
Autor: Richard Rhodes
Wydawnictwo: Marginesy (2000, 2021)
O czym jest: Nagrodzone Pulitzerem dzieło łączące historię fizyki z thrillerem politycznym. To ulubiona książka wielu twórców AI (m.in. szefa Anthropic Dario Amodei, który ma ją na swoim biurku), ponieważ historia Projektu Manhattan stanowi najlepszą historyczną analogię dla obecnego wyścigu o stworzenie AGI/ASI.
12.
Cyfrodziewczyny. Pionierki polskiej informatyki
Autor: Karolina Wasielewska
Wydawnictwo: Krytyka Polityczna (2020)
O czym jest: ,Reportaż przywracający pamięć o Polkach, które budowały polską informatykę – konstruowały komputery (np. Odra), tworzyły języki programowania i cyfryzowały państwo. Inspirująca historia kobiet w technologii w czasach PRL. Warto
13.
Mózg nie służy do myślenia
Autor: Lisa Feldman Barrett
Wydawnictwo: Feeria Science (2021)
O czym jest: Neuronaukowczyni stawia tezę, że głównym zadaniem mózgu nie jest myślenie, lecz „zarządzanie budżetem ciała”. Książka demaskuje wiele mitów o ewolucji (np. gadzi mózg) i pokazuje, jak bardzo nasze postrzeganie rzeczywistości jest halucynacją kontrolowaną przez mózg.
Cytat z ksiązki: „Dawno, dawno temu byliśmy sobie małym żołądkiem na patyku unoszącym się w morzu. Krok po kroczku ewoluowaliśmy. Wykształciliśmy układy czuciowe i zrozumieliśmy, że jesteśmy częścią większego świata. Żeby sprawnie się w nim poruszać, rozwinęliśmy inne układy. Pociągnęło to za sobą powstanie trzymającego pieczę nad budżetem ciała mózgu. Nauczyliśmy się żyć w grupach ze wszystkimi innymi małymi mózgami-w-ciałach. Wyszliśmy z wody na ląd. Na przestrzeni ewolucyjnego czasu – dzięki innowacjom wynikającym z prób i błędów, które kosztowały życie bilionów zwierząt – ostatecznie skończyliśmy jako posiadacze ludzkiego mózgu: mózgu, który potrafi robić tak wiele niesamowitych rzeczy, ale jednocześnie głęboko się myli co do siebie samego”.
14.
Intelektronika. Przyjaciel Automateusza i inne utwory
Autor: Stanisław Lem
Wydawnictwo: słowo/obraz terytoria (2025)
O czym jest: ,Antologia tekstów Lema poświęconych sztucznej inteligencji. Od groteski i baśni robotów, po poważne traktaty filozoficzne (jak Golem XIV). Pokazuje, że Lem przewidział dylematy, czarnej skrzynki, halucynacji AI i etyki maszyn na dekady przed ich powstaniem.
15.
Po piśmie
Autor: Jacek Dukaj
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie (2019)
O czym jest: Wizjonerskie dzieło o końcu epoki pisma i nadejściu epoki „bezpośredniego transferu przeżyć”. Dukaj wieszczy, że technologie (VR, AI, wideo) zmieniają naszą neurobiologię i sposób myślenia, uwalniając nas od dyktatury symboli. Jedna z najważniejszych polskich książek o technologii.
Cytat z książki: Przekonanie, iż „maszyny nie mogą być twórcze”, należy do reliktów filozofii umysłu epoki Turinga, obok twierdzeń w rodzaju „maszyny nie mają duszy”. Albo są to zdania metafizyczne, nieweryfikowalne praktycznie, odnoszące się do jakiejś pozadoświadczalnej rzeczywistości „ducha”, „iskry Bożej”, „świętego płomienia”; albo stanowią metaforyczne opisy mierzalnego behawioru, a wtedy możemy stwierdzić, że już dzisiaj w konkretnych dziedzinach programy są tak samo twórcze jak ludzie. Programy piszą poezję, która w swym efekcie emocjonalnym, intelektualnym jest nieodróżnialna od poezji pisanej przez ludzi.
Programy komponują muzykę, która wzrusza, porywa, rezonuje w rejestrach sublime. Programy tworzą obrazy, zarazem takie, że od pierwszego na nie spojrzenia nie może być wątpliwości, iż nie wyszły one spod mózgu i ręki człowieka, i zarazem człowieka szczerze poruszające. Programy zaczynają tworzyć rzeźby.
W reakcji na każde przełamanie podobnej bariery słyszymy głośne deklaracje obrońców ortodoksji człowieczeństwa przesuwające jego linię demarkacyjną. Program napisze wiersz – ale z pewnością nigdy nie napisze powieści! Program wygra z człowiekiem w warcaby – ale nie w szachy! nie w go!
16.
The Scaling Era: An Oral History of AI, 2019–2025
Autor: Dwarkesh Patel
Wydawnictwo: Stripe Press (2025) (Brak polskiego wydania) https://www.stripe.press/scaling
O czym jest: Książka twórcy najlepszego podcastu o sztucznej inteligencji.
17.
Co-Intelligence: The Definitive, Bestselling Guide to Living and Working with AI
Autor: Ethan Mollick
Wydawnictwo: Virgin Digital (2024) (Brak polskiego wydania, podobno Campus AI miał to wydać)
O czym jest: Praktyczny przewodnik po pracy z AI. Mollick proponuje traktowanie AI nie jako narzędzia, ale jako „stażysty” lub współinteligentnego partnera. Książka uczy, jak delegować zadania AI, jak unikać pułapek i jak eksperymentować, by zwiększyć swoją produktywność.
18.
Na krawędzi. Największym ryzykiem jest niepodejmowanie ryzyka
Autor: Nate Silver
Wydawnictwo: MT Biznes (2025)
O czym jest: Słynny statystyk zabiera nas w świat ryzyka – od pokera i zakładów sportowych po fundusze VC i kryptowaluty. Silver tłumaczy, jak myślą ludzie sukcesu, którzy potrafią szacować prawdopodobieństwo w warunkach niepewności.
19.
Supremacja. Sztuczna inteligencja, ChatGPT i wyścig, który zmieni świat
Autorka: Parmy Olson
Wydawnictwo: Sonia Draga (Post Factum, 2025)
O czym jest: Kulisy wyścigu AI zbrojeń między OpenAI, Google DeepMind. Autorka (dziennikarka Parmy Olson) pokazuje, jak walka o dominację biznesową i ego twórców kształtują dzisiejszą sztuczną inteligencję.
20.
NVIDIA. Droga do sukcesu. Jak Jensen Huang stworzył technologicznego giganta
Autor: Tae Kim
Wydawnictwo: Prześwity (2025)
O czym jest: Historia o tym, jak producent kart graficznych do gier stał się jedną z najważniejszych korporacji XXI wieku. Książka opisuje m. in. kulisy zarządzania stosowanego przez Jensena, kulturę organizacyjną firmy i historie wyjątkowo wczesnego dostrzeżenia przez Nvidię nadchodzącej fali AI.
21.
Potęga prognozowania. Ekonomia sztucznej inteligencji
Autorzy: Ajay Agrawal, Joshua Gans, Avi Goldfarb
Wydawnictwo: Wydawnictwo Poznańskie (2024)
O czym jest: Spojrzenie na AI z perspektywy ekonomistów. Autorzy starają się udowodnić, że tak jak elektryczność oświetliła XX wiek, tak algorytmy przewidywania rozświetlą mroki niepewności w wieku XXI, stając się kluczowym napędem globalnego wzrostu i innowacji.
Cytat z książki: Energia elektryczna potrzebowała dziesięcioleci, aby wywołać, jak to nazywamy, „wstrząs”. Podczas pierwszych dwóch dekad była używana jako rozwiązanie punktowe w niektórych fabrykach i zastosowaniach oraz do oświetlenia w innych. Lecz gospodarka zmieniła się dopiero, gdy pojawiły się nowe systemy. Ta zmiana była głęboka i dała władzę tym, którzy kontrolowali wytwarzanie energii elektrycznej oraz sieci, i tym, którzy używali energii elektrycznej do masowej produkcji. W tej sytuacji nie chcesz już być producentem pasów transmisyjnych i kół pasowych ani właścicielem nieruchomości w centrum miasta.
W przypadku sztucznej inteligencji widzimy działanie tych samych procesów.
22.
Algokracja. Jak i dlaczego sztuczna inteligencja zmienia wszystko
Autorzy: Krzysztof Rybiński, Jarosław Królewski
Wydawnictwo: PWN (2023)
O czym jest: ,,W XXI wieku kluczowym czynnikiem sukcesu firm i krajów będzie zdolność do wykorzystania algorytmów sztucznej inteligencji. Lektura tej książki pozwoli wielu osobom na zrozumienie, jak działa AI i uczenie maszynowe, gdzie i jak mogą zostać zastosowane, dlaczego ich dalszy rozwój będzie nieuchronnie postępował oraz jak ograniczyć ryzyka przekierowywania coraz większej liczby decyzji algorytmom.”
23.
Krew w maszynie. Luddyści i pierwszy bunt przeciwko technologicznym gigantom
Autor: Brian Merchant
Wydawnictwo: Bo.wiem (2025)
O czym jest: Historia luddystów opowiedziana na nowo w kontekście współczesnej AI. Merchant dowodzi, że XIX-wieczni niszczyciele maszyn nie byli wrogami technologii, lecz walczyli o lepsze warunki i prawa pracownicze. To ważna analogia dla dzisiejszych obaw artystów i programistów przed automatyzacją.
24.
Wiek paradoksów. Czy technologia nas ocali?
Autor: Natalia Hatalska
Wydawnictwo: Znak (2021, 2025)
O czym jest: Diagnoza współczesności, w której technologia daje nam ogromne możliwości, ale też pogłębia samotność i dezinformację. Hatalska analizuje te sprzeczności, pytając o kondycję człowieka w cyfrowym świecie. Prowokuje do tego, byśmy gruntownie przemyśleli nasz stosunek do rzeczywistości XXI wieku.
25.
Dostatek (Abundance)
Autorzy: Ezra Klein, Derek Thompson
Wydawnictwo: Wydawnictwo Krytyki Politycznej (2025)
O czym jest: ,,Ezra Klein, jeden z najpopularniejszych amerykańskich podcasterów, oraz Derek Thompson, nagradzany reporter „The Atlantic”, w swojej książce proponują radykalną zmianę podejścia do polityki i rozwoju. Dość już cięcia kosztów i zaciskania pasa. Wiele regulacji oraz praw, które miały rozwiązywać problemy społeczne, jest przestarzałych i nie odpowiada współczesnej rzeczywistości. Autorzy wzywają do odnowy systemów nauki, innowacji, mieszkalnictwa, infrastruktury i technologii, przedstawiając odważne pomysły na rozwiązanie największych problemów naszych czasów”.
26.
Władza i postęp. Tysiąc lat walki o technologię i dobrobyt
Autorzy: Daron Acemoglu, Simon Johnson
Wydawnictwo: Zysk i S-ka (2025)
O czym jest: Ekonomiści (nobliści) obalają mit, że postęp technologiczny automatycznie służy wszystkim. Na przykładach z historii pokazują, że bez odpowiedniej walki politycznej i regulacji, zyski z AI trafią tylko do wąskiej elity, a nie do społeczeństwa.
27.
Praca głęboka (Deep Work). Jak odnieść sukces w świecie, w którym ciągle coś nas rozprasza
Autor: Cal Newport
Wydawnictwo: Studio Emka (2016)
O czym jest: Manifest o wartości skupienia w rozproszonym świecie. Newport argumentuje, że zdolność do głębokiej pracy jest „supermocą” XXI wieku, niezbędną, by nie zostać zastąpionym przez algorytmy. I ma rację. Warto odświeżyć sobie tą lekturę raz do roku.
28.
Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje
Autor: Byung-Chul Han
Wydawnictwo: Krytyka Polityczna (2022)
O czym jest: Filozoficzna diagnoza współczesności – o tym, jak sami staliśmy się swoimi niewolnikami, dążąc do ciągłej wydajności, co prowadzi do wypalenia i depresji.
29.
Oszukaj genetyczne przeznaczenie
Autor: Dorota Komar
Wydawnictwo: Wydawnictwo Otwarte (2025)
O czym jest: Książka, która łączy najnowsze odkrycia epigenetyki i dane epidemiologiczne z tym, co tu i teraz możesz zrobić dla swojego zdrowia.
30
Zwiedzeni przez przypadek. Tajemnicza rola losowości w życiu i w rynkowej grze
Autor: Nassim Nicholas Taleb
Wydawnictwo: Zysk i S-ka (2020)
O czym jest: O roli losowości w życiu i na rynkach. Taleb kpi z ekspertów, którzy mylą szczęście z umiejętnościami, i uczy, jak nie dać się oszukać własnemu mózgowi, który wszędzie szuka wzorców. Zdecydowanie mój ulubiony autor - polecam wszystkiego jego książki.
Cytat z książki: (...)Jeśli człowiek musiałby wykonywać operacje optymalizujące pośród dużej liczby zmiennych, nawet przy tak dużym mózgu jak nasz, strasznie dużo czasu zajmowałoby podejmowanie decyzji w sprawach bardzo prostych. Potrzebujemy więc “skrótu”; to emocje powodują, że nie odwlekamy wszystkiego w czasie. (...) Psycholodzy nazywają je “układem smarowania rozumu”.
31.
Wynalazek i innowacja. Krótka historia sukcesów i porażek
Autor: Vaclav Smil
Wydawnictwo: Helion (2025)
O czym jest: Ulubiony autor Billa Gatesa analizuje historię techniki, pokazując, dlaczego niektóre wynalazki zmieniają świat, a inne – mimo wielkich zapowiedzi – kończą jako klapa.
32.
Inne umysły. Ośmiornice i prapoczątki świadomości
Autor: Peter Godfrey-Smith
Wydawnictwo: Copernicus Center Press (2018)
O czym jest: Ośmiornice to „obca inteligencja” na Ziemi – wyewoluowały duży mózg niezależnie od kręgowców. Książka jest filozoficzną i biologiczną podróżą do źródeł umysłu.
Cytat z książki: Chemia życia jest oparta na wodzie. Możemy sobie poradzić na lądzie tylko dzięki temu, że nosimy ze sobą ogromne ilości słonej wody. Wiele z tych wczesnych ewolucyjnych ruchów, które pozwoliły na powstanie czucia, zachowania czy koordynacji, było możliwych dzięki swobodnemu ruchowi związków chemicznych w morzu.
33.
Orzeł czy reszka
Autor: Hugo Steinhaus
Wydawnictwo: PWN (1961, 2010)
O czym jest: Wybitny matematyk wyjaśnia zawiłości statystyki i rachunku prawdopodobieństwa na prostych, życiowych przykładach. Mimo że książka powstała w latach 60., pozostaje niedoścignionym wzorem tego, jak uczyć o losowości i ryzyku.
34.
Odyseja Kosmiczna 2021
Autor: Arthur C. Clarke
Wydawnictwo: Rebis (1988, 2022)
O czym jest: Klasyka SF o kontakcie z obcą cywilizacją i buncie sztucznej inteligencji. Komputer pokładowy HAL 9000, mający misję ważniejszą niż życie załogi, staje się jednym z najważniejszych archetypów zagrożeń ze strony AI w kulturze.
35.
Pianola
Autor: Kurt Vonnegut
Wydawnictwo: Zysk i S-Ka (1977, 2021)
O czym jest: Satyra na świat w pełni zautomatyzowany. Inżynier Paul Proteus żyje w społeczeństwie, gdzie maszyny robią wszystko lepiej, a ludzie stracili poczucie sensu i godności. Ponura, ale zabawna wizja świata bez pracy.
36.
User Friendly. Jak niewidoczne zasady projektowania zmieniają nasze życie
Autorzy: Cliff Kuang, Robert Fabricant
Wydawnictwo: Karakter (2022)
O czym jest: Historia dizajnu zorientowanego na użytkownika. Opowieść o tym, jak projektowanie ewoluowało od prostych narzędzi do skomplikowanych systemów cyfrowych i jak design wpływa na nasze zachowania. Autor pisze o tajnikach projektowania najnowszych technologii – od pojazdów autonomicznych, poprzez media społecznościowe, po sztuczną inteligencję.
37.
Jak przekuć projekt technologiczny w biznesowy sukces
Autor: Jarosław Gracel
Wydawnictwo: MT Biznes (2025)
O czym jest: Praktyczny przewodnik dla inżynierów z ambicjami menedżerskimi. Autor wyjaśnia, jak łączyć wiedzę techniczną z myśleniem biznesowym: od przekładania innowacyjnych pomysłów na twarde dane finansowe, po skuteczne przekonywanie zarządu do inwestycji.
38.
Archipelag sztucznej inteligencji
Autor: Ryszard Tadeusiewicz
Wydawnictwo: EXIT (2021)
O czym jest: Przewodnik po podstawowych pojęciach AI (sieci neuronowe, uczenie maszynowe) napisany przez nestora polskiej informatyki.
39.
Mimowolne cyborgi. Mózg i wojna przyszłości
Autor: Łukasz Kamieński
Wydawnictwo: Czarne (2022)
O czym jest: Kamieński analizuje, jak technologia wojskowa – od farmakologii i „narkotyków bojowych” po egzoszkielety i interfejsy mózg-komputer – zmienia żołnierzy w hybrydy ludzi i maszyn. To nie jest tylko historia ulepszania człowieka, ale pytanie o granice biologicznej wytrzymałości i etykę tworzenia tytułowych „mimowolnych cyborgów”, którzy stają się żywymi elementami systemu bojowego.
40.
Klara i Słońce
Autor: Kazuo Ishiguro
Wydawnictwo: Albatros (2021)
O czym jest: Noblista Kazuo Ishiguro kreśli niepokojącą wizję niedalekiej przyszłości, w której dzieci poddaje się genetycznym korektom dla zwiększenia wydajności, a ich samotność leczy zakupem Sztucznych Przyjaciół (Artificial Friend). To nie tylko powieść o robocie, ale studium świata, w którym technologia staje się protezą dla zanikających więzi międzyludzkich, a granica między sprzętem a członkiem rodziny niebezpiecznie się zaciera. Zakończenie daje do myślenia.
41.
Tysiąc mózgów w twojej głowie. Nowa teoria inteligencji
Autor: Jeff Hawkins
Wydawnictwo: Znak Horyzonty (2023)
O czym jest: Jeff Hawkins, neurobiolog i twórca Palma, przedstawia teorię, według której kora mózgowa składa się z tysięcy niezależnych modułów, z których każdy tworzy własne mapy rzeczywistości. Książka łączy neurobiologię z informatyką, argumentując, że aby stworzyć ogólną sztuczną inteligencję (AGI), musimy odwzorować tę zdecentralizowaną architekturę ludzkiego umysłu.
42.
Wielka wojna o chipy. Jak USA i Chiny walczą o technologiczną dominację nad światem
Autor: Chris Miller
Wydawnictwo: Prześwity (2023)
O czym jest: Geopolityczny thriller faktu. Opowieść o tym, że ropa naftowa XX wieku została zastąpiona przez krzem. Kto kontroluje produkcję czipów (Tajwan, USA, Chiny), ten kontroluje przyszłość militarną i gospodarczą świata. Moja ulubiona książka przeczytana w 2024 roku.
Cytat z książki: „Na początku drugiej dekady XXI wieku do Nvidii zaczęły docierać pogłoski o doktoranatach z Uniwersytetu Stanforda, którzy używali procesorów graficznych (GPU) Nvidii do czegoś innego niż grafika. Procesory graficzne zostały zaprojektowane tak, aby działały inaczej niż standardowe procesory Intela lub AMD, które sa bardzo uniwersalne, ale wykonują wszystkich obliczenia jedno po drugim. GPU są zaprojektowane do wykonywaniu wielu iteracji tego samego obliczenia jednocześnie. Wkrótce stało się jasne, że ten rodzaj “przetwarzania równoległego” - może mieć zastosowanie wykraczające poza kontrolę wyświetlania pikseli w grach komputerowych - może również skutecznie trenować systemy sztucznej inteligencji. Podczas gdy procesor przekazuje algorytmowi wiele danych po kolei, GPU może przetwarzać je jednocześnie. Żeby nauczyć sztuczną inteligencję rozpoznawania obrazów kotów, procesor przetwarza je piksel po pikselu, natomiast procesor graficzny “patrzy” na wiele pikseli w tym samym czasie. A dzięki temu czas potrzebny do nauczenia komputera rozpoznawania kotów zdecydowania się skraca”.
43.
Okamgnienie
Autor: Stanisław Lem
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie (2000, 2023)
O czym jest: Zbiór esejów, w których Lem rozlicza się z własnymi prognozami i krytykuje współczesną naukę oraz kulturę za pogoń za sensacją. Pesymistyczne, ale trzeźwe spojrzenie na granice naszego poznania. Czytana w 2025 roku zdumiewa swoją trafnością.
Mój ulubiony cytat z książki: „Możliwe, że nie rozstrzygniemy w nadchodzącym tysiącleciu zagadki świadomości, lecz zdołamy za to imitować inteligencję tak doskonale, że otoczeni legionami i rojowiskami imitacji, coraz dokładniej będziemy wchodzić pod ich opiekuńczą kuratelę”.
***
Starałem się w tym zestawieniu wybrać lektury z różnych dziedzin, które byłyby zrozumiałe dla wszystkich. Chętnie poznam Wasze rekomendacje książek, które nie znalazły się na tej liście, a które mogłyby być inspirującym prezentem na święta.